Phénix 4.8, quays of Charleroi

Le projet, réalisé en association momentanée avec le bureau V+, comprend l'aménagement des quais de la Sambre (Phenix 4) et la réalisation d’une passerelle (Phenix 8). A côté des pavés de la ville 19ème, une plage de béton clair percée d’émergences végétales, ouverte sur l’eau et qui propose aux corps de flâner, de ralentir et de jouer.

Paysages

Qualifiée de rupture dans la ville la Sambre est au contraire un lien. Lien entre le Centre-Ville et son environnement naturel, entre la ville et son histoire, entre les industries encore en activité et les zones de développement potentiel, entre les habitants et leur patrimoine culturel, économique et social. Notre proposition a donc été d’étendre les aménagements au-delà de la zone initialement identifiée, dans le but de renforcer et amplifier les pratiques positives qui se développent le long du cours d’eau (Ravel, visite le long de Thy Marcinelle, promenades vers la porte Est, entrée et sorties d’écoles, terrasses horeca, bâtiments publics). Grâce à la simplicité des interventions, qui a permis une réduction des coûts au mètre carré, la zone d’intervention a donc été quasiment doublée, pour concerner l’intégralité du quai en contact direct avec la ville basse.

 

Visages - Feuillages

Depuis la gare, le nouvel aménagement des quais souligne le visage de la ville. Le béton blanc du sol, comme la transparence des feuillages et la ponctuation des vides, laissent apparaître la clarté des façades de la ville du 19ème siècle, dont les plus remarquables seront valorisées par l’éclairage nocturne. Un bandeau de revêtement pavé borde le pied des immeubles, constituant le socle de la ville ancienne. Entre les façades blanches et l’ampleur des dégagements, le nouveau visage de la ville sur son flanc sud est conçu pour capter la lumière.   

Les arbres choisis pour le projet le sont autant pour leur potentiel symbolique qu’esthétique et pratique. Leur entretien en taille douce permettra d’économiser les attentions et de les laisser grandir sans contraintes excessives. Les bouleaux Jacquemontii, présents en majorité, sont une essence à croissance rapide, sœur de celle qui colonise en majorité les terrils et autres sites industriels à l’abandon, présents en bordure de la ville. Leur présence est poétique et optimiste malgré la touche de mélancolie qui l’accompagne. Les Ginkgo, arbres éternels et à croissance lente, signifient la permanence, la résilience et la continuité. Ces deux essences offriront chaque automne à la ville la féérie de leur feuillage jaune d’or.

 

Usages - Passages

Sur base du programme initié par la ville de Charleroi, le projet se développe comme un espace partagé, ouvert à tous les usagers, en privilégiant les plus fragiles. Majoritairement dédié aux loisirs et à la mobilité douce, il permet néanmoins l’accès des véhicules à vitesse lente (20km/h) pour un usage local, réservé aux habitants et aux commerces présents sur le site. A l’ancienne avenue 19ème bordée de platanes, il substitue une série de séquences urbaines et paysagères distinctes par leur caractère et le type d’usage qu’elles proposent : poches végétales traitées comme des bosquets ombragés, espaces d’assise multipliés, balançoire géante et espace ludique en forme de petit terril, espace solarium équipé de chaises longues, parking pour autocars à proximité de l’hôtel, grande esplanade face à la gare, ou prendront place les terrasses des cafés.

Greffés sur le long bandeau de béton blanc qui alterne les séquences urbaines et paysagères, s’inscrivent deux ouvrages de bois et d’acier. En contrebas du quai, une réinterprétation du chemin de halage reconstitue le chaînon manquant du réseau Ravel passant à cet endroit le long de l’eau. Perpendiculairement, au centre des quais, une nouvelle passerelle prend place. Elle s’élargit pour constituer un nouvel espace public, suspendu au-dessus de l’eau, qui pourra accueillir les événements liés à la proximité du nouveau complexe culturel situé en face.

+ more
Het project, in een tijdelijke vereniging met de architectenbureau V+, omvat de ontwikkeling van de kaaien van de Samber (Phenix 4) en de uitvoering van een oetgangersbrug (Phenix 8). Naast de kasseien van de 19de- eeuwse stad, ontplooit zich een heldere betonvlakte, geperforeerd met planten en gericht op het water. Een plek om te flaneren, te vertragen en te spelen.

Landschappen

Hoewel de Samber als een breuk in de stad wordt gekenmerkt, vormt deze echter een verbinding. Een link tussen het centrum en de natuurlijke omgeving, tussen de stad en haar geschiedenis, tussen actieve industrie en potentiële zones voor ontwikkeling, tussen de bewoners en hun culturele, economische en sociale patrimonium. Het project gaat verder dan de geïdentificeerde interventiezone met als doel de stedelijke routes die zich langs deze waterloop ontwikkelen te versterken. (Ravel, bezoek langsheen de Thy Marcinelle, wandeling naar de Oostelijke poort, schoolpoorten, horeca terrassen, publieke gebouwen). Door de eenvoud van de ingrepen kon de kost per vierkante meter danig verminderd worden. Dit maakte het mogelijk om de interventiezone nagenoeg te verdubbelen en het geheel van de kaaien in onmiddellijk contact met de laagstad te brengen.

 

Gezichten - Gebladerte

Vanaf het station onderlijnt de heraanleg van de kaaien het gezicht van de stad. De grondbedekking in wit beton, de transparantie van het bladerdek en de interpunctie van leegtes, onthullen de helderheid van de gevels van de 19de eeuwse stad. De meest opmerkelijke worden ’s nachts verlicht. Een strook van kasseien omboordt de voet van de gebouwen en vormt de sokkel van de oude stad. Met de witte gevels en de omvange van de vrije ruimtes, werd het nieuwe gezicht van de stad op zijn zuidflank ontworpen op het licht te vangen.

De bomen werden gekozen om hun symbolisch, esthetisch en praktisch potentieel binnen het project. Hun minimum aan onderhoud is kostenbesparend en staat hen toe ongehinderd te groeien. Het merendeel van de bomen zijn Jacquemontii berken. Dit is een snel groeiende soort, familie van het soort dat overvloedig aanwezig is op verwaarloosde industriële sites en stortplaatsen aan de rand van de stad. Hun aanwezigheid is poëtisch en optimistisch ondanks de toets van melancholie die met hen gepaard gaat. De Ginko’s zijn eeuwige bomen die zeer traag groeien en symbool staan voor duurzaamheid, veerkracht en continuïteit. Deze twee soorten zullen de stad elke herfst de magie van hun goudgele bladeren bieden.

 

Gebruiken - Passages

Op basis van het programma dat werd opgesteld door de stad Charleroi, ontwikkelt het project zich als een gedeelde ruimte: open voor alle gebruikers, met een voorrecht voor de meest kwetsbare. Het project is hoofdzakelijk gewijd aan ontspanning en zachte weggebruikers, maar staat evenwel trage voertuigen toe (20km/u) voor een lokaal gebruik, voorbehouden aan bewoners en de aanwezige handelaars op de site. De voormalige 19de eeuwse laan omboord met platanen werd vervangen door een reeks van stedelijke en landschappelijke sequenties die kunnen worden onderscheiden door hun karakter en hun gebruik: plantenzones als schaduwrijke bosjes, veelvuldige zitruimtes, een reuzachtige schommel en een speelruimte in de vorm van een kleine slakkenberg, een zonneterras met ligstoelen, een parking voor bussen in de buurt van het hotel, een grote esplanade tegenover het station met plaats voor horeca terrassen.

Geënt op een lange strook van wit beton die stedelijke en landschappelijke sequenties afwisselt, schrijven zich twee kunstwerken in: een in hout en een in staal. Beneden aan de kaai reconstrueert een herinterpretatie van het jaagpad de ontbrekende schakel van het Ravel netwerk dat op deze plek langs het water passeert. Loodrecht, in het midden van de kaaien, wordt een nieuwe voetgangersbrug ingeplant. Door zijn breedte vormt dit een nieuwe publieke ruimte boven het water waar evenementen kunnen plaatsvinden, eventueel gerelateerd aan de nieuwe culturele instelling aan de overkant.      

+ en savoir plus
The project, realized in momentary association with the V+ office, includes the redevelopment of the banks of the Sambre (Phenix4) and the creation of a footbridge (Phenix 8). Next to the cobbles of the 19th century city, a clear concrete plain, pierced by leafy eruptions, open to the water and which invites passers-by to slow down, to stroll and to play.
Nature
Urban design of the quays
Program
Arrangement of the quays along the Sambre and realisation of a footbridge
Location
Quay of Flanders and Brabant - 6000 Charleroi
Duration
2010 - 2015
Client
City of Charleroi
Author(s)
MA - L'Escaut-V+ / Mission of urbanism and architecture
Surfaces
12.000m² (Phénix 4) - 540m² (Phénix 8)
Budget (excl vat)
10.728.095 €
Team Escaut
Michael Bianchi (partner in charge) - François Lichtlé - Antoine Rocca - Hans Eelens - Annachiara Eliseo
More
Structure
Bureau Bouwtechniek - Greisch - Bollinger&Grohmann
Fluids
Pierre Berger - Greisch