Queen Elisabeth Music Chapel

Extension d’un bâtiment classé, intégrée dans un patrimoine existant, naturel et architectural. Un lieu exceptionnel d'étude et de vie dédié à la musique. Un écrin dans la nature à proximité de Bruxelles.

Une école d’excellence

Le projet d’extension de la Chapelle Musicale Reine Elisabeth se situe  dans la compréhension profonde d’une pédagogie spécifique, fondée sur une histoire remarquable. Le programme prévoit l’intégration des différentes fonctions nécessaires à garantir la permanence et le développement de l’institution en tant que lieu d’apprentissage et d’excellence :

  • 20 nouveaux studio-logements: espaces de résidence et d’étude
  • 1 grand studio de répétition, enregistrement et de représentation
  • 2 studios de répétition pour des petits groupes
  • cafétéria, foyer, espaces de séjour et de détente
  • espaces de service et cuisine professionnelle

 

Entre nature et patrimoine

Le volume de l’extension préserve et renforce le caractère paysager du site en se positionnant à la lisière de la forêt d’Argenteuil, en arrière-plan par rapport au bâtiment classé. L’exploitation de la déclivité du terrain permet d’inscrire une grande quantité de surfaces dans un socle semi-enterré, en mettant ainsi en valeur les deux volumes principaux: le bâtiment existant et la nouvelle aile des studios de logement et de musique.

Le socle, qui accueille les fonctions collectives liées à la vie des étudiants, s’ouvre amplement vers le jardin et la forêt à l’Est. Des percements en toiture-terrasse et un patio permettent à la lumière naturelle de pénétrer jusqu’au cœur des espaces.
Le volume principal se profile sur 88m le long du parc d’Argenteuil comme une « toile de fond» pour le bâtiment existant. Son image de légèreté est soulignée par son prolongement en « lévitation » vers le bois et par le choix des matériaux transparents et réfléchissants. La façade du nouveau bâtiment se présente comme un écran de verre sérigraphié suivant un dessin inspiré d’une partition d’Eugène Ysaye ; son rythme et sa matière confèrent un effet de dématérialisation au volume qui s’intègre dans le paysage en le reflétant. Derrière cette toile de fond  on devine en deuxième plan  l’espace commun  d’une longue promenade-foyer.

Un soin particulier est donné aux qualités acoustiques des espaces intérieurs entièrement consacrés à la dynamique et la vitalité des résidents et de leur art. Les sons musicaux doivent circuler, s’amplifier, résonner, être guidés, tandis que les sons perturbateurs doivent être absorbés. Le bois en plancher, en lambris, en panneaux acoustiques et parfois en plafond apparaît dans sa texture naturelle vernissée, prenant en relais les lambris et parquets de la Chapelle existante.


Etude, partage, exhibition, détente

La Chapelle Musicale veut offrir à ses élèves une expérience d’immersion  totale dans la musique.  La construction des nouveaux studios-logements  ( qui s’ajoutent aux six studios  déjà existants) permettra d’accueillir  20 musiciens résidents pouvant s’exercer à tout moment de la journée dans un espace à eux dédié. Les 20 nouveaux studios, dont 13 duplex,  s’ouvrent largement vers la forêt. La relation avec le paysage joue un rôle important dans la création d’ une ambiance favorisant la concentration: dans l’espace intime et calme de leurs studios, les musiciens seront immergés dans la nature.   Un haut niveau de performance acoustique en termes d’isolation et correction du son étant nécessaire, chaque studio est conçu comme une unité structurellement indépendante et autoportante.
Outils pédagogiques spécifiques, les 3 studios de musique permettront aux musiciens de suivre des cours, de jouer en groupe  et de s’exhiber devant un public.  Le grand studio  est  conçu comme un instrument flexible:  grâce à des dispositifs de correction du son, ses qualités acoustiques pourront varier pour s’adapter à la spécificité de chaque morceau de musique.  Doté d’une régie de son,  il sera équipé pour l’enregistrement et pourra accueillir un public de 200 personnes.  Une grande baie  vitrée ouvrant vers la forêt d’Argenteuil,  permettra au public et aux musiciens de vivre une expérience d’immersion dans le son et dans la nature.

Les espace communs d’accueil et de détente répondent aux besoins de flexibilité d’usage de la Chapelle Musicale.  Le volume  de connexion entre le bâtiment existant et l’extension devient foyer et zone d’accueil pour le grand studio de musique,  et sera prolongé par la longue promenade s’ouvrant sur des espaces de séjour et donnant accès aux logements.  L’atmosphère du foyer se retrouve également à l’étage du jardin dans la cafétéria et dans la salle détente.


Hautes performance acoustiques et énergétiques

Par sa propre fonction la nouvelle extension de la Chapelle Musicale  doit atteindre des performance acoustiques exceptionnelles. Plusieurs techniques sont mises en place à cette fin :

  • construction des studios de logement suivant le  principe de « boite dans la boite »
  • désolidarisation des chapes au moyen des plots résilients  dimensionnés en fonction des fréquences
  • désolidarisation  du grand studio de musique du reste du bâtiment par un joint acoustique et structurel
  • mise en œuvre de dispositifs de correction acoustique calibrés suivant la fonction propre à chaque espace.
  • mise en œuvre d’un ensemble de dispositifs d’atténuation des bruits d’équipements
  • contrôle de la vitesse des fluides.

Le bâtiment est prévu en basse énergie et a été conçu suivant les principes de :

  • limitation des besoins en chauffage et climatisation, grâce à une isolation performante
  • production d’énergie par des sources renouvelables (utilisation de capteurs solaires pour une partie des besoins en eau chaude sanitaire)
  • utilisation de matériaux à faible énergie incorporée et systèmes constructifs à faible impact environnemental

récupération des eaux pluviales pour couvrir le 95% des besoins en eau non potable

+ more
Uitbreiding van een geklasseerd gebouw, geïntegreerd in een bestaand natuurlijk en architecturaal erfgoed. Een uitzonderlijke plek voor de studie en het leven gewijd aan de muziek. Een juwelenkistje ingebed in de natuur in de nabijheid van Brussel.

Een school van uitmuntendheid

De uitbreiding van de Muziekkapel Koningin Elisabeth vindt zijn oorsprong in een diepgaand begrip van een specifieke pedagogie,  gebaseerd op een opmerkelijke geschiedenis. Het programma voorziet de nodige functies om de duurzaamheid en de ontwikkeling van de instelling als een plek voor opleiding en uitmuntendheid te garanderen:

  • 20 nieuwe studio-woningen: residentie- en studieruimtes
  • 1 grote repetitie –en opnamestudio
  • 2 repetitieruimtes voor kleine groepen
  • cafetaria, foyer, verblijfs- en ontspanningsruimtes
  • dienstruimtes en professionele keuken

 

Tussen natuur en patrimonium

De uitbreiding behoudt en versterkt het landschappelijke karakter van de site door zich aan de rand van het Argenteuilbos in te planten, op de achtergrond van het geklasseerde gebouw. Er wordt gebruik gemaakt van de helling van het terrein waar een groot deel van de oppervlakte ondergebracht werd in een half ingegraven sokkel. Hierdoor worden de hoofdvolumes van het oude en het nieuwe gebouw en de ruimte die hen scheidt extra in de verf gezet. Deze sokkel herbergt de gemeenschappelijke functies die gerelateerd zijn aan het studentenleven en opent zich wijd op de tuin en het bos in het oosten. Een patio en perforaties in het dakterras laten het daglicht binnendringen tot in de kern van de ruimtes.

Het hoofdvolume strekt zich uit over een lengte van 88m langs het park van Argenteuil als een “achtergrond”  voor het bestaande gebouw. Zijn lichtheid wordt onderlijnd door zijn “zwevende” verlenging naar het bos toe en door de keuze van transparante en reflecterende materialen. De gevel van het nieuwe gebouw verschijnt als een glazen scherm gezeefdrukt met een tekening geïnspireerd op een partituur van Eugène Ysaye. Zijn ritme en zijn materialiteit kennen het volume een dematerialiserend effect toe zodat het in het landschap geïntegreerd wordt door het te reflecteren. Achter dit scherm ontdekken we op de achtergrond de gemeenschappelijke ruimte onder de vorm van een lange wandelgang.

Er werd een bijzondere aandacht besteed aan de akoestische kwaliteit van de binnenruimtes die volledig gewijd zijn aan de dynamiek en de vitaliteit van de bewoners en hun kunst. De muziek moet er circuleren, zich versterken, weerklinken en geleid worden, terwijl de storende geluiden geabsorbeerd dienen te worden. Het hout als vloer, lambrisering, akoestische panelen en soms als plafond verschijnt in zijn natuurlijk verniste textuur, zoals de lambrisering en het parket in de bestaande Kapel.

 

Studeren, delen, tentoonstellen, ontspannen

De Muziekkapel wil zijn leerlingen een totaalervaring in de muziek bieden. De nieuwe studio-woningen (die een aanvulling vormen op de 6 reeds bestaande studio’s) kunnen 20 residerende muzikanten ontvangen die op elk moment van de dag kunnen repeteren in een voor hen voorziene ruimte. De 20 nieuwe studio’s, waarvan 13 duplexen, kijken uit op het bos. De relatie met het landschap speelt een belangrijke rol in de bevordering van de concentratie: binnen de intimiteit en kalmte van de studio’s worden de muzikanten ondergedompeld in de natuur.  Om een akoestische prestatie van hoog niveau te bereiken, werd elke studio ontworpen als een structureel onafhankelijke en zelfdragende eenheid.

De 3 muziekstudio’s bieden de muzikanten specifieke pedagogische middelen om les te volgen, in groep te spelen of een publieke vertoning te geven. De grote studio werd ontworpen als een flexibel instrument; dankzij geluidscorrigerende middelen, kan de akoestische kwaliteit variëren en zich aanpassen aan de specificiteit van elk muziekstuk. Deze studio is met zijn klankregie uitgerust voor opnames en kan 200 personen ontvangen. Een groot raam dat uitgeeft op het bos van Argenteuil, dompelt het publiek en de muzikanten onder in het geluid en de natuur.

De gemeenschappelijke ontvangst –en ontspanningsruimtes beantwoorden aan het flexibele gebruik van de Muziekkapel. Het verbindingsvolume tussen het bestaande gebouw en de uibreiding fungeert als foyer en ontvangstzone voor de grote muziekstudio. In het verlengde hiervan: de lange wandelgang die zich opent op de leefruimtes en toegang biedt tot de woningen. De sfeer van de foyer vinden we eveneens terug op de verdieping van de tuin, in de cafetaria en de ontspanningsruimte.

 

Een hoog akoestisch en technisch vermogen

Door zijn functie, diende de uitbreiding van de Muziekkapel te voldoen aan een uitzonderlijk akoestisch vermogen. Hiervoor werden verschillende technieken ingezet:

  • De studio’s zijn geconstrueerd volgens het “doos in doos” prinicpe
  • Scheiding van de dekvloer door verende contactblokjes gedimensioneerd volgens de frequenties
  • Scheiding van de grote muziekstudio van de rest van het gebouw door een akoestische en structurele voeg
  • Implementatie van middelen om de akoestiek te corrigeren volgens de functie van elke ruimte
  • Implementatie van een geheel aan middelen om het geluid van de uitrustingen te verminderen
  • Controle van de snelheid van de vloeistoffen

Het is een laag-energie gebouw dat werd ontworpen volgens de volgende principes:  

  • Beperking van de behoeftes voor verwarming en koeling, dankzij een performante isolatie
  • Productie van energie uit hernieuwbare bronnen (gebruik van zonne-energie voor een deel van de warm waterbehoefte)
  • Gebruik van materialen met een lage openomen energie en constructiesystemen met een lage milieu-impact
  • Herbruik van regenwater om 95% van de behoeften in niet-drinkbaar water te dekken
+ en savoir plus
Extension of a listed building, deep in a natural and architectural existing heritage. An exceptional learning and living space dedicated to muisc. A wealth in nature nearby Brussels.
Nature
Extension of the Queen Elisabeth Music Chapel
Program
20 new housing/rehearsal studios, 2 rehearsal studios, 1 big rehearsal and recording studio, common areas
Location
Chaussée de Tervuren 445 - 1410 Waterloo
Duration
2006 - 2015
Client
Societé anonyme à finalité sociale Chapelle Musicale
Author(s)
MA-Synergy-L'Escaut / Full mission of architecture and scenography
Surfaces
gross : 3033m²
Budget (excl vat)
9.000.000 €
Team Escaut
Olivier Bastin (partner in charge) - Annachiara Eliseo - Michael Bianchi - Catherine Dohmen - François Lichtlé
More
Structure
Greisch
Fluids
A+concept
Acoustics
Capri acoustique
Landscape
JNC