« CONSTELLATION » Olivier Pestiaux

La Nature aime à se voiler Héraclite

 

Il y a deux manières d’appréhender le monde. La manière prométhéenne (scientifique ou magique) qui consiste à faire parler la Nature au service des hommes en la forçant par l’expérimentation à dévoiler ses secrets. Il s’agit d’une domination de la Nature par l’homme qui tente de s’en extraire. L’autre attitude est désintéressée, elle observe la Nature en la respectant, en ayant conscience d’en faire partie de manière inclusive. Cette attitude est philosophique, esthétique ou poétique. Car si la Nature «aime à se voiler», c’est notamment parce que la découverte de ses secrets est un danger pour l’homme. En intervenant techniquement dans les processus naturels, l’homme ne risque t-il pas de les troubler (Pierre Hadot - Le Voile D’Isis). Ces deux attitudes ne s’excluent pas de manière totale. Certains scientifiques ne rejettent pas, malgré une pratique indissolublement liée à la technique, la valeur absolue de la science désintéressée.

 

Le projet CONSTELLATION s’est déroulé dans le cadre d’un anniversaire (les 30 ans de L’Escaut). Un anniversaire agit souvent comme un repère à la manière d’un horizon. Une limite forcément singulière. L’horizon, qui dépend de la hauteur à laquelle on se hisse, conjugue à la fois une limite visible entre deux éléments et un infini qui n’a pas de réalité

Que se passe t-il lorsque nous perdons tout repère ? Une photo d’étoiles sans repère perd de son « utilité » puisqu’elle ne peut être située, elle ne délivre plus aucune information. Elle devient un objet abstrait. Pourtant elle reste fascinante. Peut-être est-ce parce que nous entretenons avec le cosmos une relation étroite ? Comme l’écrit Paul Murdin (Institut d’Astronomie, Cambridge), « Les éléments chimiques présents sur la Terre sont nés de la création et de la destruction des étoiles. Le carbone et l’oxygène dans notre chair, le fer dans notre sang, le phosphore, le sodium dans nos cellules cérébrales sont apparues avec la création des étoiles, avant même la naissance de notre Soleil: les êtres humains sont littéralement et essentiellement faits de matière d’étoiles. »

Et finalement qu’est-ce qu’un repère sinon la mise en relation avec un autre repère ? Le repère en lui-même n’a aucun sens. C’est sa mise en relation qui compte. La cartographie fonctionne essentiellement par triangulation de repères entre eux. Par exemple, il a été nécessaire de calculer la distance Vénus-Terre et Vénus-Soleil pour calculer de manière précise la distance Terre-Soleil.

Gilles Deleuze dans son livre Différence et Répétition parle « de faire que la représentation conquière l’obscur ». Ce fut notre tentative, à la manière d’une toile qui superpose les nombreuses couches pour y rendre une certaine lumière et profondeur.

Enfin rappelons-nous le poète Hölderlin !  «Ne faire qu’un avec toutes choses vivantes, retourner, par un radieux oubli de soi, dans le Tout de la Nature.»

+ more

De natuur houdt ervan zich te verbergen Heraclitus

Er zijn twee manieren om naar de wereld te kijken. De (wetenschappelijke of magische) Prometheïsche manier om de natuur in dienst van de mensheid te laten spreken door haar door experimenten te dwingen haar geheimen te onthullen. Het is een overheersing van de natuur door de mens, die probeert zich ervan te bevrijden. De andere houding is onbaatzuchtig, ze observeert de natuur door haar te respecteren, zich ervan bewust dat ze er deel van uitmaakt op een inclusieve manier. Deze houding is filosofisch, esthetisch of poëtisch. Want als de natuur zich "graag verbergt", dan is dat vooral omdat de ontdekking van haar geheimen een gevaar voor de mensheid is. Door technisch in te grijpen in natuurlijke processen, zal de mens deze niet verstoren (Pierre Hadot - Le Voile D'Isis). Deze twee houdingen zijn niet geheel exclusief. Sommige wetenschappers verwerpen, ondanks een praktijk die onlosmakelijk verbonden is met de technologie, de absolute waarde van de onbaatzuchtige wetenschap niet.

Het CONSTELLATION-project vond plaats in het kader van een jubileum (het 30-jarig bestaan van L'Escaut). Een jubileum fungeert vaak als een mijlpaal als een horizon. Een noodzakelijkerwijs enkelvoudige limiet. De horizon, die afhangt van de hoogte waarop men opstijgt, combineert zowel een zichtbare grens tussen twee elementen als een oneindige die geen werkelijkheid heeft.

Wat gebeurt er als we al onze oriëntatie verliezen? Een foto van sterren zonder referentieteken verliest zijn "nut" omdat hij niet meer te vinden is, hij levert geen informatie meer op. Het wordt een abstract object. Toch blijft het fascinerend. Misschien is het omdat we een nauwe relatie met de kosmos hebben? Paul Murdin (Institute of Astronomy, Cambridge) schrijft: "De chemische elementen op aarde zijn geboren uit de creatie en vernietiging van sterren. Koolstof en zuurstof in ons vlees, ijzer in ons bloed, fosfor en natrium in onze hersencellen verschenen bij de creatie van sterren, nog voor de geboorte van onze zon: de mens is letterlijk en hoofdzakelijk gemaakt van stermateriaal. »

En tot slot, wat is een referentiepunt, zo niet het verband met een ander referentiepunt? Het oriëntatiepunt zelf heeft geen zin. Het is het verband tussen hen dat telt. Het in kaart brengen werkt in wezen door het in kaart brengen van oriëntatiepunten tussen hen. Het was bijvoorbeeld nodig om de Venus-Aarde en Venus-Zon afstand te berekenen om de Aarde-Zon afstand nauwkeurig te berekenen.

Gilles Deleuze spreekt in zijn boek Difference and Repetition van "making representation verover the dark". Dit was onze poging, als een doek dat de vele lagen over elkaar heen legt om ze een zekere licht en diepte te geven.

Tot slot, laten we de dichter Hölderlin niet vergeten!  "Eén te zijn met alle levende wezens, om door een stralende vergeetachtigheid van zichzelf terug te keren naar de hele natuur."

+ en savoir plus

Coming soon !